Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
Botanical name:Vigna radiatus Roxb
:Vigna radiate
English : Green gram
Hindi : Moong
Mung hi be thlai zing a mi a ni a. Moong ti te pawhin an lam a, sap tawng chuan Green gram tih a ni. Dailuah chikhat a ni a, Mungdal an ti thin. Kan dal (dailuah sea) ai hian chin a nuamin a man a to zawk.
SIK LEH SA :
Mung hi kum tluanin kharif, rabi leh zaid (fur, nipui, thlasik) chhung hian a chin theih. Khawlum, hnawng vak lo a duh a, ruahtui pawh a duh tam vak lo. Chutih laiin ruahtui tamna India hmarchhak ramte hian hlawhtling takin a chin theih. Ruahtui tlemna lai leh ruahtui tlak tlem kumah pawh hlawhtling takin a chin theih. Khua a ro chuan irrigation pek a tha a, tui tling emaw tui chim chu a ngaithei lo. Kumkhata ruahtui tla 60-80 cm a tawk.
LEILUNG :
Leitha, tui inpaih hul theihna leh a tlin lohna hmun a tha. Be thlai dang ang bawkin a chinna tur hi tha taka buatsaih a tha. Thlai dang chin zawha ching tur kan nih chuan thlai dang tawm leh a bul paihfai vek tur a ni.
LEITHA PEK :
Ran zun-ek leitha emaw hnimhnah tawih leitha qtl 150-200 Mung hmun hectare khat a zauvah pe thei ila a tha. Kan tlin chiah loh pawhin kan theih anga tam pek a tha.
Fetilizer pek tur zat leh a pek dan chu hetiang hi a ni. Rhizobium culture a thlai chi kan bual hmasa a nih chuan nitrogen fertilizer pek tlem deuh tur.
Nitrogen leh Phosphorus pai leitha Urea leh SSP te hi thlai chi thlak hma lawkin leiah lo pek lawk tur a ni a, a pekna hi inch 4-6 vela thukah nise a tha. Rhizobium culture kan hmanglo a nih chuan mung hectare khat hmunah Urea leh SSP pe lovin DAP kg 75 kan pe thei.
Rhizobium culture a thlai chi kan bual thei dawn a nih chuan thlai chi kg 3-4 tan gm 200 vel a tawk. A hmandan chu a tuamna kawmah chiang takin a in ziak zel a, siam atanga chhiara thlaruk hnuah hman loh tur.
Table 15 : MUNG THLAI TANA LEITHA PEK TUR ZAT
SSP aia DAP kan hman
chuan kg 76 a tawk a, Urea kg 4 pek tel a ngai bawk. |
||||
SSP aia DAP kan hman
SSP aia DAP kan pek dawn chuan kg 76 a tawk. Urea a ngailo. . |
||||
A CHIN HUN :
Mung hi eng hunah pawh a chin theih a ni mai. March leh April thla te, June leh July thla te leh October leh November te hi hmun hrang hranga an chin hunte a ni. Kharif (fur) a kan chin dawn chuan a kung a thain a buk duh hle a, a tlar leh tlar inkar emaw a tlara a bi inkar tih zau deuh a ngai a, thlai chi pawh a ngai tlem deuh.
A CHIN DAN :
Phaizawlah chuan a duhin an theh a, a duhin a tlarin an ching thin. A tlara an chin chuan a tlar leh tlar inkar inches 15-18 vela zau, tlar khata a bi inhlat zawng inches 4-6 vel a ni. Theh hian a chi a hek deuhva, hectare khat hmunah kg 25 vel a ngai a, a tlara bi mumal taka chin chuan kg 20 vel a tawk. Tlangram lova chin chuan tuthlawhin an tuh thin. A chi pawh kg 5-20 vel a ngai ang. Thlai chi hi inches 2 baka thukah tuh loh tur.
HLO THLAWH :
Kuta thlawh hi a tha a, mahse, kuta thlawh vek chu hlawhfa mante a san em avangin hlo tûr nena tan a tha. Mung thlai tana hnim ngaimawhawm ber hun chu chin atanga ni 15-30 inkar hi a ni a, hnim dìp avangin a thar za a 40-50 (%) zet a kiam thei. Hlo tûr zingah hnim tiah hmaa hman chi Pendimethalin, Oxadiazon, Isoproturon te hi a tha in a sawt hle a, tum khat emaw tum 2 emaw a tul angin kap ila, chumi zawhah kuta thlawh leh a tha. Hei hi chin atanga ni 20-25 ah leh 30-35 velah a ni.
TUI PEK :
Khua a kheng a nih loh chuan tui pek a ngai meuh lova. A theih chuan ruahtui tlak tak tak hmain (pre monsoon) tui vawikhat pek a tha. Khua a khen chuan tui pek a tha a, Mizoram leh India hmarchhak ram dang ruahtui tamnaah hian tui pek a ngai kher lovang. Mung hmunah tui erawh a tling emaw tuiin a chim tur a ni lo, a tuar zo lo.
Source : Lalthanzuala
MSc.(Ag) ,Agro, PG Dip.Agmark
Thlai chin dan
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Mizoram
Page No : 78 - 81
First Edition-2011
VARIETY :
Mungah hian variety hrang engemaw zat a awm ve a, thar rang leh thar tlai leh a laihawl te pawh a awm ve, kan rama chin atana recommend thenkhat te chu :
1. xK-851 : Thar rang, ni 60-65 vela thar a ni a, a kawm sei zawng chu inch 3-4 vel a ni a, kawm khatah mu 10-14 a awm. A kawm zawng zawng a ruala seng theih a ni mai. Hectare khatah qtl 10-14 a thar thei. Yellow Mosaic Virus a ngam loh laiin Cercospora leaf spot chu a do thei.
2. Hum-2 :Ni 65-70 vela thar, hectare khat hmuna qtl 10-12 thar thei a ni.
3. Ganga-8 : Ni 70-72 vela thar, hectare khat hmuna qtl 10-12 thar thei a ni.
4. Hum-8 : Ni 66 vela thar, hectare khat hmuna qtl 11-12 thar thei a ni.
5. T-44 : Ni 60-70 vela thar. hectare khat hmuna qtl 10-12 thar thei a ni, Yellow Mosaic Virus a ngam loh laiin Carcospora leaf spot chu a do thei thung.
6. ML-56 : Ni 65-70 a thar thei, hectare khat hmuna qtl 10-14 thar thei a ni bawk. YMV natna a ngam lova, leaf spot erawh chu a do thei thung.
THLAI VEN HIM :
Rannung chimawm :
l. Aphids, Jassids leh Flee beetle : Malathion 50 EC hectare khata zauvah litre 1.5 tui litre 500-700 nena pawlha kah tur. Hei bakah hian Endosulfan (0.07%) ml 2 leh tui litre khat pawlh a kah te, Phosphamidon 0.5 ml tui litre khat a pawlha kahte hi heng rannung laka ven nan a tha.
2. Yellow Mosaic Virus tidarhtu hi white fly a ni a, tum 2-3 Dimethoate emaw Endosulfan 2ml tui litre 1 nena pawlh a thlai tiah hnu ni 10 ah leh a hnu ni 15 vela kahin a ven theih.
Natna :
l. Leaf spot - He natna a lo lan veleh Copper Oxychloride 0.3% in ni 7-10 dana kah tur. Chu chu tûr kg 1.8 - 2.0, tui litre 600-700 a pawlh hectare khat hmun kah nana hman tihna a ni. A kar thlakin Carbendazim 0.05% in ni 12-15 danah kah leh tur. Chu chu tûr 300-350g tui litre 600-700 a pawlha hectare khat hmun kah nana hman tihna a ni.
2. Blight : Natna a lo lan veleh Carbendazim 0.05% a kah tur, chu chuan leaf spot leh powdery mildew pawh a tidam thei ang. He natna thlentu Rhizoctonia solani vanga awm damping off, root rot leh seedling blight te chu Trichoderma spp 5gm thlai chi kg 1 bual nana hmangin a ven theih.
THLAI SENG :
Thlai hi a kawm zaa 75 (%) a lo dum a, khawih deuh hleka a puah keh mai theih hunah seng a hun tihna a ni. A tlangpui thuin hectare khat a zauvah quintal 10-14 a thar thei.